تاریخچه‌ی مختصر زبان فارسی

زبان فارسی یکی از زبان‌های هند و اروپایی به شمار می‌آید. آریَ (Ārya)، واژه‌ای بود که نیاکان دو قوم ایرانی و هندی به نژاد خود می‌گفتند. در هندی باستان آریَ به کسانی گفته می‌شد که به زبان سنسکریت سخن می‌گفتند. مردمانی هم که از اوایل هزاره‌ی نخستین پیش از میلاد به سرزمین ایران آمدند و در جاگیر شدند، خود را آریَ می‌نامیدند. این نام، بعدها به سرزمین‌شان داده شد و آن را اِران و ایران خواندند.

زبان‌های ایرانی از جمله زبان فارسی را به سه دوره می‌توان تقسیم کرد؛ دوران باستان، دوران زبان‌های ایرانی میانه و ایرانی جدید.

• دوران باستان از قدیم‌ترین زمانی شروع می‌شود که از آن اثر یا نوشته‌ای به زبان‌های ایرانی باقی مانده و با برافتادن شاهنشاهی هخامنشی به پایان می‌رسد. شروع پادشاهی اشکانی تا ورود اسلام به ایران را باید دوران زبان‌های ایرانی میانه دانست. برخی از این زبان‌ها مانند پهلوی حتا چند قرن پس از ورود اسلام به ایران هنوز زنده بودند.
• اصطلاح ایرانی جدید مختص زبان‌هایی است که در دوران اسلامی در ایران مورد استفاده قرار گرفتند. فارسی دری یکی از آنهاست. در هر یک از دوره‌ها یک زبان رسمی و اداری در دربار پادشاهان ایرانی وجود داشت. به عبارت دیگر همیشه در ایران یک زبان درباری (دری) وجود داشت که فارسی دری پس از اسلام آخرین مرحله‌ی تکامل آنهاست.

اگرچه در ایران پیش از اسلام، خط‌های گوناگونی مورد استفاده قرار گرفت، پس از اسلام، الفبای عربی برای نوشتن فارسی برگزیده شد. فارسی‌گویان، چهار حرف پ ـ چ ـ ژ ـ گ را به الفبای عربی افزودند.  

منبع: ناتل خانلری، پرویز، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر سیمرغ، چاپ پنجم، 1374